MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội – do Chủ tịch Hồ Chí Minh lựa chọn – luôn được quán triệt trong suốt quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong thời kỳ đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, mục tiêu đó được cụ thể hóa thông qua việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, lấy nhiệm vụ phát triển kinh tế làm trung tâm.
Đối với quân đội nhân dân Việt Nam, trong khi luôn đặt nhiệm vụ quốc phòng, xây dựng lực lượng sẵn sàng chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc lên hàng đầu, thì tham gia lao động sản xuất, xây dựng kinh tế cũng được xác định là nhiệm vụ chiến lược. Trong những năm qua, quân đội đã chủ động triển khai các hoạt động sản xuất, phát triển kinh tế và đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần nâng cao năng lực sản xuất quốc phòng, từng bước bố trí lực lượng tại các địa bàn chiến lược, làm nòng cốt cùng toàn dân bảo vệ biên giới, đồng thời đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
Gần đây, Đảng và Nhà nước tiếp tục tin tưởng giao cho quân đội nhiệm vụ xây dựng các khu kinh tế – quốc phòng, làm lực lượng nòng cốt trên mặt trận chống đói nghèo, phát triển kinh tế – xã hội gắn liền với củng cố quốc phòng – an ninh ở các vùng đất hoang hóa, vùng sâu, vùng xa, vùng chiến lược xung yếu của Tổ quốc. Đây là chủ trương đúng đắn, thể hiện tư duy mới của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, đồng thời là sự cụ thể hóa đường lối kết hợp phát triển kinh tế – xã hội với củng cố quốc phòng – an ninh, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của quân đội trong thời kỳ đổi mới.
Báo cáo chính trị tại Đại hội X của Đảng đã nhấn mạnh: “Tiếp tục phát triển các khu kinh tế – quốc phòng, xây dựng các khu quốc phòng – kinh tế tập trung vào các địa bàn trọng điểm chiến lược và những khu vực nhạy cảm trên biên giới.” Tuy nhiên, thực tiễn xây dựng và phát triển các khu kinh tế – quốc phòng còn gặp nhiều khó khăn, phức tạp; nhiều vấn đề lý luận vẫn chưa được làm rõ.
Trên cơ sở nhận thức tính cấp thiết đó, nhằm góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và chủ trương của Đảng trong việc tiếp tục xây dựng và phát triển các khu kinh tế – quốc phòng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình này trong mục tiêu kết hợp kinh tế với quốc phòng tại các địa bàn chiến lược, tác giả lựa chọn đề tài: “Khu kinh tế – quốc phòng trên địa bàn Tây Bắc nước ta hiện nay” làm hướng nghiên cứu của luận văn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong thời gian qua, đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề kết hợp kinh tế với quốc phòng. Tiêu biểu như:
“Kết hợp kinh tế với quốc phòng ở nước ta hiện nay” của tác giả Trần Trung Tín, tập trung phân tích các vấn đề lý luận chung và các nhân tố chi phối việc kết hợp kinh tế với quốc phòng ở nước ta.
“Kết hợp công nghiệp quốc phòng với công nghiệp dân dụng ở nước ta hiện nay” của Trần Đăng Bộ, đi sâu vào một khía cạnh cụ thể của mối quan hệ kinh tế – quốc phòng.
“Kết hợp kinh tế với quốc phòng trong giai đoạn hiện nay ở Nghệ An” của Nguyễn Văn Trạch, nghiên cứu theo phạm vi một địa phương cụ thể.
Ngoài ra, một số bài viết đăng trên Tạp chí Quốc phòng toàn dân cũng bước đầu đề cập đến khu kinh tế – quốc phòng. Tuy nhiên, phần lớn các công trình mới chỉ dừng lại ở bình diện khái quát lý luận hoặc mô hình cục bộ; trong khi đó, các khu kinh tế – quốc phòng hiện vẫn đang trong quá trình thử nghiệm và hoàn thiện, là một lĩnh vực mới cả về lý luận và thực tiễn.
Trong bối cảnh Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa IX và Đại hội X của Đảng đã nâng tầm tư duy về kết hợp kinh tế với quốc phòng, đặt ra nhiều vấn đề mới như: phát triển kinh tế gắn liền với xóa đói giảm nghèo, củng cố quốc phòng – an ninh ở khu vực biên giới Tây Bắc – một địa bàn chiến lược quan trọng của Tổ quốc. Việc nghiên cứu đề tài này là hướng đi mới, chưa bị trùng lặp với các công trình đã công bố.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Làm rõ một số vấn đề lý luận về khu kinh tế – quốc phòng; từ đó phân tích, đánh giá thực trạng quá trình hình thành và phát triển các khu kinh tế – quốc phòng trên địa bàn Tây Bắc trong thời gian qua; đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm phát triển hiệu quả mô hình này trong giai đoạn tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Làm rõ khái niệm, đặc điểm và vai trò của khu kinh tế – quốc phòng; phân tích sự cần thiết phải xây dựng và phát triển mô hình này trong điều kiện hiện nay.
Phân tích, đánh giá thực trạng các khu kinh tế – quốc phòng trên địa bàn Tây Bắc, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và các vấn đề đặt ra trong quá trình triển khai.
Đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của khu kinh tế – quốc phòng ở khu vực Tây Bắc trong thời gian tới.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu các khu kinh tế – quốc phòng trên địa bàn Tây Bắc, trong khoảng thời gian từ khi bắt đầu thành lập (năm 2000) đến nay; không bao quát tất cả các khu kinh tế – quốc phòng trên phạm vi cả nước.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng về kết hợp phát triển kinh tế với củng cố quốc phòng – an ninh; các lý luận trong kinh tế học quân sự và học thuyết bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra, luận văn cũng kế thừa kết quả của một số công trình nghiên cứu liên quan.
Về phương pháp nghiên cứu, luận văn vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, trong đó phương pháp chủ yếu là trừu tượng hóa khoa học, kết hợp với các phương pháp phân tích – tổng hợp, thống kê, so sánh và đối chiếu.
5. Những đóng góp mới của luận văn
Làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò của khu kinh tế – quốc phòng trong phát triển kinh tế – xã hội gắn với củng cố quốc phòng – an ninh.
Luận giải cơ sở lý luận và thực tiễn về sự cần thiết phát triển các khu kinh tế – quốc phòng tại các địa bàn chiến lược.
Phân tích thực trạng hoạt động của khu kinh tế – quốc phòng tại địa bàn Tây Bắc; xác định những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân.
Đề xuất hệ thống giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình khu kinh tế – quốc phòng trên địa bàn Tây Bắc trong giai đoạn tới.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được bố cục thành 3 chương, gồm 6 tiết.